Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού

Η Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού, κοντά στους Μαυρατζαίους, ιδρύθηκε το 1592 από τον μοναχό Νείλο τον Λατρινό και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μοναστικά κέντρα της Σάμου. Ο σημερινός ναός, τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, ανεγέρθηκε το 1838 και ξεχωρίζει για το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1854, τον επιχρυσωμένο άμβωνα και τον δεσποτικό θρόνο του 19ου αιώνα. Στο εσωτερικό φυλάσσονται αξιόλογες τοιχογραφίες, μαρμάρινο δάπεδο με τον δικέφαλο αετό και κειμήλια, μεταξύ των οποίων τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου. Η Μονή διαθέτει σημαντική βιβλιοθήκη με χειρόγραφα και παλαιές εκδόσεις, ενώ στον αύλειο χώρο ξεχωρίζουν το κωδωνοστάσιο και η μαρμάρινη κρήνη με τον δικέφαλο αετό. Εορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου, την Γ΄ Κυριακή των Νηστειών και τη Μεγάλη Τετάρτη, οπότε τελείται η αναπαράσταση του Νιπτήρα.