Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγίου Ανδρέα Ερεσού

Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Αγίου Ανδρέα στη Σκάλα Ερεσού αποκαλύφθηκε από μοναχούς της μονής Πιθαρίου το 1884-1885 και χρονολογείται γύρω στο 450 μ.Χ. Είναι τρίκλιτη, με ορθογώνια κάτοψη, νάρθηκα, κυρίως ναό και ιερό, ενώ το δάπεδο του μεσαίου κλίτους κοσμείται από ψηφιδωτά με παγώνια και επιγραφή που μνημονεύει τον επίσκοπο Ιωάννη, εκπρόσωπο των Λεσβίων στη Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο (431). Αρχικά ήταν αφιερωμένη πιθανότατα στον Τίμιο Πρόδρομο, όπως μαρτυρούν οι τοίχοι μικρού παλαιού εξωκλησιού, αλλά το 740 μ.Χ. μετονομάστηκε σε βασιλική του Αγίου Ανδρέα, λόγω της ταφής εκεί του αρχιεπισκόπου Κρήτης, Ανδρέα, που πέθανε στο πλοίο λίγο έξω από την Ερεσό. Στον χώρο, σώζονται ερείπια παρεκκλησίου, βοηθητικοί χώροι, καθώς και μαυσωλείο με κενοτάφιο του Αγίου, καθιστώντας το μνημείο μοναδικής ιστορικής και θρησκευτικής αξίας.